Sprawa jest prosta. Aby się rozwijać, trzeba poszerzać samoświadomość. Ma ona dwa wymiary: wewnętrzny i zewnętrzny. Ten pierwszy to umiejętność dostrzegania i nazywania własnych emocji, myśli, stanów, potrzeb, wartości, zachowań. Drugi to zrozumienie, jak postrzegają nas w tych kategoriach inni. Oba wymiary są ważne, jednak to ten wewnętrzny wydaje mi się fundamentem. Feedback z zewnątrz zawsze dobrze jest rozpatrywać w kontekście tego, co wiemy o sobie my sami.
Każda praca nad sobą powinna więc zacząć się od jak najlepszego poznania samego siebie. Wsłuchaj się we własne wnętrze. Obserwuj, co dzieje się w Twojej głowie i sercu. Zauważaj, jakie ma to przełożenie na Twoje działania i decyzje. Poszukaj głęboko ukrytych przyczyn, dla których zachowujesz się w określony sposób. Zastanów się czego potrzebujesz, za czym tęsknisz, co cenisz najbardziej na świecie.
Jeśli jeszcze nie robisz tego regularnie, możesz mieć trudność z wychwyceniem własnych myśli, emocji, czy wartości – to normalne. Być może ciężko Ci je nazwać, uporządkować, zrozumieć zależności między nimi. Warto wtedy sięgnąć po strukturę, która porządkuje kolejne kroki zapoznawania się z własnym wnętrzem. Jedną z najbardziej znanych i pomocnych struktur jest model poziomów neurologicznych doktora Roberta Diltsa. Został on dokładnie opisany w książce „Od przewodnika do inspiratora, czyli Coaching przez duże C.”, a potocznie znany jest jako piramida Diltsa. Zobacz poniżej wizualizacje tego modelu.
Na model składają się jak widzisz poszczególne “warstwy” nas i naszego życia. Model najczęściej przedstawiany jest w formie piramidy, na której warstwy uporządkowane są od tych najbardziej podstawowych (środowisko), aż do tej najwyższej, najważniejszej i najbardziej skomplikowanej (duchowość). Istotę modelu bardzo dobrze oddaje też metafora góry lodowej. W tym przypadku warstwy uporządkowane są od tych na powierzchni, widocznych dla każdego (środowisko, zachowania, umiejętności), poprzez te głębsze, niewidoczne bezpośrednio dla innych osób (stany, wartości, przekonania), aż po te ukryte najgłębiej (tożsamość, misja, duchowość). Aby odkryć i poznać swoje głębokie warstwy, musimy solidnie zanurkować do własnego wnętrza. Przyjrzyjmy się, czego dotyczy każda z warstw.
ŚRODOWISKO (Kiedy? Gdzie? Z kim?) obrazuje ludzi, miejsca, okoliczności w jakich funkcjonujemy na codzień oraz wpływ jaki na nas mają.
ZACHOWANIA (Co robię?) to nasz sposób działania, który jest widoczny dla innych.
UMIEJETNOŚCI (Co umiem?) to nasze wrodzone talenty oraz kompetencje nabyte poprzez dotychczasowe doświadczenie – zarówno zawodowe, jak i osobiste. Obszar ten dotyczy zarówno umiejętności twardych (obsługa excela, rachunkowość), jak i miękkich (komunikacja, radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych, działanie pod presją czasu).
STANY I SAMOPOCZUCIE (Jak się czuję?) to nasze emocje w danej chwili, ale też długotrwałe nastroje, nastawienie, poziom energii, motywacji.
PRZEKONANIA (Co myślę?) to nasze własne “prawdy”. To twierdzenia, które ktoś nam przekazał lub powstały na bazie naszych własnych doświadczeń (np. Nigdy nic mi się nie udaje, albo Ludzie z natury są dobrzy/wredni). Wcale nie muszą być prawdziwe (i często nie są!), kierują jednak naszymi decyzjami i działaniem. Mogą zarówno nas wspierać (Świat jest pełen możliwości, Każda pomyłka to lekcja), jak i ograniczać (Jestem do niczego, Nie zasługuję na miłość, Nie mogę popełniać błędów). Więcej o przekonaniach przeczytasz w tym poście.
WARTOŚCI (Co jest ważne?) mówią o naszych priorytetach w życiu, o najważniejszych potrzebach, o tym, z czego nigdy nie moglibyśmy zrezygnować. Są naszym wewnętrznym systemem odniesienia. Jednak bardzo często nie jesteśmy z nimi “w kontakcie”, przez co ich nie realizujemy. To z kolei prowadzi do frustracji. Więcej o wartościach przeczytasz w tym poście.
TOŻSAMOŚĆ (Kim jestem?) to najważnie role, które odgrywamy w życiu zarówno prywatnie (matka, syn, opiekun, przyjaciel), jak i zawodowo (szef, adwokat, lekarz). To także poczucie przynależności do określonych ważnych grup (narodowość, religia, grupy etniczne, grupy zainteresowań itd).
MISJA (Po co jestem?) to nasze życiowe “zadanie” do wypełnienia, kontrybucja do ogólnego dobra, cegiełka do budowania lepszego świata. Nasza główna rola do odegrania i wartość dodana.
DUCHOWOŚĆ (Co jest większe niż ja sam?) to właśnie to ogólne dobro, do którego staramy się dodać wartości. To przedmiot naszej wiary, coś większego niż my sami.
Każdy z nas funkcjonuje mniej lub bardziej świadomie na każdym z tych poziomów. Nasze centrum zarządzania znajduje się na najwyższych warstwach piramidy. To w co wierzymy, co chcemy osiągnąć i kim jesteśmy ma bezpośrednie przełożenie na to, co jest dla nas ważne, jak myślimy i jakie emocje odczuwamy. W konsekwencji zaś determinuje nasze zachowania i środowisko, w którym decydujemy się obracać. Jeśli na jakimś poziomie doświadczamy trudności, ich przyczyna tkwi najczęściej w którejś z wyższych warstw piramidy.
Przykład 1: ciągle złoszczę się na moich współpracowników i dokręcam im śrubę (ZACHOWANIE). Przyczyna może leżeć na poziomie:
UMIEJĘTNOŚCI: nie umiem poprawnie się komunikować.
STANÓW: jestem sfrustrowana, bo nie spełniam swoich oczekiwań.
PRZEKONAŃ: moi rodzice byli surowi. W głowie pulsuje mi więc przekonanie, że nie mogę być zbyt pobłażliwa, bo wtedy ludzie robią się leniwi i nie realizują swojego potencjału.
WARTOŚCI: uznanie jest dla mnie bardzo ważne, podczas gdy aktualnie nie doświadczam go.
Przykład 2: czuję frustrację, brak chęci do działania, niski poziom energii i spadek motywacji (STANY I SAMOPOCZUCIE). Przyczyna może leżeć na poziomie:
PRZEKONAŃ: wewnętrzny krytyk podpowiada mi I tak Ci się nie uda. Po co więc podejmować wysiłek? Możliwe również, że paraliżuje mnie lęk, bo Nie wolno mi ponosić żadnych porażek, bezpieczniej więc nie podejmować żadnych prób. To eliminuje ryzyko błędu.
WARTOŚCI: być może działania, które mam podjąć nie realizują moich kluczowych wartości, albo wręcz są im przeciwne. Z tego powodu nie czuję wewnętrznej motywacji, żeby się ich podjąć.
TOŻSAMOŚCI: to co mam zrobić zaprzecza temu kim jestem i jak o sobie myślę.
MISJI: to co mam zrobić zaprzecza temu, jak wyobrażam sobie swoją rolę do odegrania na świecie.
DUCHOWOŚCI: to co mam zrobić zaprzecza temu, w co wierzę.
Teraz czas na Ciebie. Zastanów się, na ile znasz samego siebie na każdym z tych poziomów?
Czy potrafisz określić, jaki wpływ wywiera na Ciebie Twoje otoczenie?
Na ile jesteś świadom zachowań, których się dopuszczasz i tego, jak są odbierane przez innych?
Jak dobrze umiesz opisać swoje umiejętności?
Czy dostrzegasz i potrafisz nazwać swój obecny stan psychiczny i emocje, jakie odczuwasz?
Z ilu swoich wewnętrznych przekonań zdajesz sobie sprawę i czy jesteś w stanie podzielić je na wspierające i ograniczające?
Czy potrafisz nazwać swoje najważniejsze wartości oraz czy żyjesz w zgodzie z nimi?
Czy dasz radę bez wahania odpowiedzieć na pytanie kim jesteś?
Czy jest dla Ciebie jasne, jaką spuściznę chcesz po sobie zostawić?
Czy umiesz określić w co głęboko wierzysz?
Jeśli nie potrafisz z marszu odpowiedzieć na wszystkie z tych pytań, nie ma się czym martwić. To w gruncie rzeczy dobra wiadomość – zostało Ci jeszcze wiele do odkrycia! Znakomita większość osób nie zdaje sobie nawet sprawy z istnienia poszczególnych poziomów, nie mówiąc już o poznaniu samego siebie w ich kontekście. Ty jesteś kilka kroków dalej.
Zapraszam Cię do lektury innych podlinkowanych w tekście artykułów, które poszerzają wiedzę o poszczególnych warstwach. Zdradzę Ci również na sam koniec, że pracuję nad cyklem webinarów / warsztatów, które będą rozwijać tematykę kolejnych poziomów i samoświadomość w ich zakresie.
Jeśli taka podróż Cię interesuje i nie chcesz przegapić warsztatów – zachęcam do zapisania się na newsletter i/lub polubienia strony Take Life In Your Hands na Facebooku. W tych dwóch miejscach na pewno pojawią się ogłoszenia.
